Problem nadmiernego poziomu cholesterolu jest nazywany hipercholesterolemią. Choroba polegająca na zaburzeniu optymalnej równowagi pomiędzy lipoproteinami LDL i HDL może być uwarunkowana różnymi przyczynami. Jakie czynniki mogą doprowadzić do występowania podwyższonego cholesterolu?
Pierwotna hipercholesterolemia – jakie są jej przyczyny?
W wielu przypadkach wysoki cholesterol ma uwarunkowania genetyczne i wówczas określa się go mianem hipercholesterolemii pierwotnej. Najczęściej problem tkwi w defekcie apolipoproteiny B100, co jest przekazywane z pokolenia na pokolenie. Szansa odziedziczenia jest wysoka, bo sięga mniej więcej 50%. Dlatego też to schorzenie jest nazywane hipercholesterolemią rodzinną. Cechą charakterystyczną jest występowanie wyraźnie zaburzonych norm lipidogramu już w bardzo młodym wieku, czasami nawet już u noworodków. Sygnałem ostrzegawczym są odkładające się pokłady cholesterolu (tzw. kępki żółte lub żółtaki) w różnych miejscach ciała pod skórą np. w kącikach powiek. Ich obecność można zaobserwować mniej więcej około 30. roku życia.
Hipercholesterolemia może też dotyczyć uszkodzenia kilku genów związanych z prawidłowym metabolizmem lipidów i lipoproteinami – taką postać określa się mianem hipercholesterolemii wielogenowej. Ta postać jest przeważnie aktywowana wskutek nieprawidłowego odżywiania. Wielogenowa hipercholesterolemia pierwotna nie daje żadnych charakterystycznych objawów.
Wtórna hipercholesterolemia – co sprzyja jej wystąpieniu?
Podwyższony poziom cholesterolu nie jest jednak wyłącznie problemem genetycznym. W wielu przypadkach stanowi on efekt szeregu innych bodźców, które w mniejszym bądź większym stopniu powodują nieprawidłowości dotyczące gospodarki lipidowej. Czynników sprzyjających nadmiernemu poziomowi lipoprotein LDL jest naprawdę sporo – do najczęstszych zaliczamy:
- choroby wątroby
- zespół nerczycowy
- palenie papierosów
- niedoczynność tarczycy
- cukrzycę i zespół metaboliczny
- niski poziom aktywności fizycznej i siedzący tryb życia
- niewłaściwe odżywianie – duże spożycie prostych cukrów, zwierzęcego i utwardzonego tłuszczu, produktów przetworzonych i bogatych w sól
- stosowanie niektórych środków farmakologicznych np. moczopędne tiazydy, część β-blokerów, niektóre glikokortykosteroidy, progestageny czy inhibitory proteazy HIV
Hipercholesterolemia a stężenia cholesterolu – jakie są sposoby diagnostyczne?
W celu sprawdzenia poziomu cholesterolu należy wykonać lipidogram, do którego potrzebna jest próbka surowicy krwi żylnej. Dzięki lipidogramowi można określić zawartość poszczególnych frakcji lipidowych osocza – cholesterol całkowity, cholesterol HDL i LDL oraz trójglicerydy. Wedle aktualnych norm Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego wartości lipidogramu zdrowej osoby powinny wynosić:
- 115 mg/dl w przypadku cholesterolu LDL
- 190 mg/dl w przypadku cholesterolu całkowitego
Wyjątkiem są osoby borykające się z niektórymi chorobami (np. cukrzycą czy chorobą niedokrwienną serca), gdyż u nich wartości te są nieco mniejsze:
- 100 mg/dl w przypadku cholesterolu LDL
- 175 mg/dl w przypadku cholesterolu całkowitego
Oprócz lipidogramu niezbędną kwestią jest przeprowadzenie precyzyjnego wywiadu z pacjentem. Lekarz powinien skoncentrować się na aspekcie rodzinnym, co pozwoli mu oszacować szansę występowania pierwotnej hipercholesterolemii jednogenowej. Ponadto specjalista musi dokładnie przeanalizować m.in. aktualną farmakoterapię chorego, zwrócić uwagę na jego dietę oraz poznać dotychczasową historię leczenia. Być może jeden z tych aspektów, bądź wszystkie jednocześnie, są przyczyną przesadnie podwyższonego stężenia cholesterolu. Wówczas niezbędne jest wdrożenie odpowiedniego postępowania do przeciwdziałania temu problemowi.
Bibliografia:
- Arent-Piotrowska K. „Hipercholesterolemia – zmora dzisiejszych czasów. Co zrobić, by zapobiec jej konsekwencjom w świetle aktualnych zaleceń kardiologicznych.” Problemy Higieny i Epidemiologii 2018, 99(2): 108-113.
- Gorczyca-Michta I., Wożakowska-Kapłon B. „Pacjent z nadciśnieniem tętniczym i hipercholesterolemią – czy możemy być skuteczniejsi w leczeniu?” Folia Cardiologica 2017, 12(3): 262-270.
- Szymański FM. „Hipercholesterolemia jako najbardziej rozpowszechniony czynnik ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce. O czym warto pamiętać w codziennej praktyce?” Choroby Serca i Naczyń 2014, 11(4): 204-211.
